Anglicy mają ogrody we krwi - wywiad

WYWIADY

Anglicy mają ogrody we krwi

Czwartek, 10 maja 2012 23:10

Polska mistrzyni ogrodnictwa Katarzyna Bellingham pracę w High Grove, prywatnym ogrodzie przy rezydencji księcia Karola wspomina jak jedną z ciekawszych przygód w swoim życiu. Poznała następcę tronu osobiście, ale zdarzało się jej przed nim chować. – Niełatwo kłaniać się pchając ciężką taczkę pełną chwastów – wyjaśnia w rozmowie o największej pasji Anglików.

Z Katarzyną Bellingham gdańszczanką, absolwentką Historii Sztuki oraz Historii Starożytnej Uniwersytetu w Milton Keynes, która zdobyła doświadczenie zawodowe m.in. w Hever Castle, irlandzkim Creagh Gardens oraz w prywatnym ogrodzie księcia Karola w High Grove, rozmawia Anna Dobiecka.

Dlaczego, według różnych badań, aż 50 do 66 proc. Brytyjczyków deklaruje ogrodnictwo jako swoje hobby? 

Anglicy miłość do ogrodów mają we krwi. Myślę, że to ciekawe zjawisko można spokojnie nazwać „English Love Affair”. Kubek gorącej herbaty, sekator i ubłocone kalosze – oto typowe atrybuty szczęśliwego Anglika. Miłość ta jest wynikiem wydarzeń w historii społecznej oraz politycznej Wysp, a także uwarunkowań klimatycznych i geologicznych tego kraju.

Już w czasach starożytnych, gdy wyspiarze jeszcze jako prymitywne plemiona Brytów wynajmowani byli przez zamożnych Rzymian do pracy w ogrodach przy willach uczyli się uprawy winnic, sadów oraz ogrodów warzywnych. Gdy po odejściu Rzymian w V wieku n.e. plemiona Anglów i Saxonów zaczęły osiedlać się na Wyspie, zastali oni bogato obsadzone ogrody tubylców. Już od tamtych, odległych czasów, tradycja uprawy ogrodów zaczęła być przekazywana z pokolenia na pokolenie. 

Dlaczego każdy dom musi mieć choćby namiastkę ogrodu? Czasem jest to trawniczek wielkości znaczka pocztowego, czasem tylko donica z kwiatami na wybetonowanym podjeździe. 

Nie ma się co dziwić Anglikom. Zielone dziedzictwo Anglii jest masowo odwiedzane przez mieszkańców Wysp. Piękne parki, ogrody i pałace są dostępne dla każdego, kto gotowy jest zakupić bilet. Ten zwyczaj również zakorzeniony jest w historii. Anglicy od dawna są przyzwyczajeni do odwiedzin ogrodów innych pasjonatów, poznawania nowych roślin i przenoszenia pomysłów na własny skrawek ziemi. Bez względu na status społeczny, płeć czy wiek – od roku 1625 każdy chętny mógł za opłatą 6 dukatów odwiedzić pierwszy ogród publiczny w Anglii. Założony w dzielnicy Lambeth w Londynie, przez ogrodnika królewskiego Johna Tradescanta „The Ark” zapoczątkował tę typową angielską tradycję.

Wtedy pojawiły się również pierwsze szkółki roślinne oraz sprzedaż nasion i nawet poradników ogrodniczych! Gdy rewolucja przemysłowa epoki wiktoriańskiej przyniosła ze sobą rozwój kolejnictwa i umożliwiła ludziom łatwe podróżowanie – odwiedzanie parków i ogrodów stało się hobby na masową skalę. Posiadając tak bogate dziedzictwo, każdy Anglik naturalnie dąży do posiadania najmniejszego nawet ogródka wokół domu. 

Pomijając, że czasami trawnik jest wydeptany i uschnięty, a donica pusta…

Pomimo tego, że nie każdy ma czas na ich pielęgnację i często wyglądają na zaniedbane – to większość domów ma ogród, a właściwie dwa: front i back garden. Za domem organizowano ogródki praktyczne obsadzane warzywami, owocami, ziołami oraz kwiatami przeznaczonymi na kwiat cięty. Często była tu również szklarnia oraz zimny inspekt, a czasami nawet zagroda dla kur i chlewik na prosiaka. Anglicy od wieków sami uprawiali i hodowali żywność.

Często konieczność ta była podyktowana wojnami i kryzysami ekonomicznymi. Przestrzeń przed domem zarezerwowana była dla ogrodu ozdobnego, stanowiącego wizytówkę rodziny. Pięknie obsadzony i regularnie pielęgnowany, front garden był częścią reprezentacyjną. Tutaj ustawiano bogato obsadzane donice, wywieszano kosze kwiatowe i tworzono klomby. W dzisiejszych czasach ta część ogrodu coraz częściej przenoszona jest na tyły domu, a przód wykłada się kostką i przerabia na parking dla samochodów.

– Na pewno nie bez znaczenia dla Anglików jest fakt, że rodzina królewska, a szczególnie książę Karol jest pasjonatem ogrodnictwa. Pracowała pani dla niego. To musiało być ciekawe! Czy miała z nim pani styczność?

Pracę w High Grove, prywatnym ogrodzie przy rezydencji księcia Karola wspominam jak jedną z ciekawszych przygód w moim życiu. Było to bardzo przyjazne i niesamowicie piękne miejsce. Karol nie szczędzi środków dla rozwoju swojego ogrodu oraz rozległej farmy, wszystko uprawiane i hodowane jest w sposób ekologiczny, wiele produktów z High Grove dostępnych jest w dobrych sklepach na terenie całego kraju.

Odczuwało się tam prawdzie domową atmosferę, wszyscy pracownicy osobiście znali księcia i jego rodzinę. Często spacerował z psami po terenie posiadłości i chętnie rozmawiał z każdym napotkanym ogrodnikiem. Na miejscu byli również Gurkowie, kucharze, panie sprzątające, policjanci z ochrony i pracownicy farmy oraz stajni – wszyscy żyli w zgodzie i zawsze byli gotowi rzucić żartobliwe słówko w moim kierunku.

A co szczególnie utkwiło pani w pamięci?

Najlepiej wspominam pracę w ogromnym Kitchen Garden, czyli ogrodzie warzywno-owocowym za murem. Wszystko odbywało się tu według wiekowych tradycji. Dużo się tam nauczyłam. Można też łatwo było się tu chować przed spacerujących księciem – naprawdę nie jest łatwo kłaniać się pchając ciężką taczkę pełną chwastów!

Czy są jakieś różnice w ogrodnictwie polskim i angielskim? 

Tak, choć mówiąc o tym należy uwzględnić polityczne i klimatyczne warunki tych państw. Jedno jednak jest pewne: Polacy powinni uczyć się ogrodnictwa od Anglików. Nie chodzi tu o styl czy zastosowanie jakiegoś gatunku roślin. Chodzi o podejście do gleby, która jest najważniejszą częścią ogrodu, ekologii oraz miłość do wielowiekowej tradycji.

Ogromny wpływ na rozwój angielskiego ogrodnictwa mają mało mroźne zimy i raczej brak upalnych dni podczas lata, dużo opadów oraz wpływ ciepłego prądu oceanicznego Gulf Stream. Dzięki takim warunkom roślinność na Wyspie zawsze charakteryzowała się bujną i zdrową zielenią, co doskonale widać z okien samolotu podczas letnich i zimowych miesięcy – gdy w Polsce dla kontrastu pola są wypalone słońcem lub pokryte śnieżną pierzyną. Te zalety angielskiego klimatu poznali już dwa tysiące lat temu Rzymianie, który najechali Wyspy z pomysłem zakładania tu winnic i ogrodów ozdobnych, których resztki można oglądać na przykład przy Willi Fisbourne Roam Palace w Sussex.

Również w dzisiejszych czasach sprzyjające warunki klimatyczne pozwalają na ekstrawagancję przy tworzeniu i pielęgnacji ogrodów. Beth Chatto w swoim słynnym nadmorskim ogrodzie w Essex ma istną dżunglę, a ogrodnicy pielęgnujący Tresco Abeby Garden na wyspach Scilly zajmują się uprawą delikatnych frezji na rabacie przez cały rok.

Ale rozkwit ogrodnictwa to jednak czasy późniejsze?

Prawdziwe szaleństwo ogrodnicze zapanowało w Anglii dopiero w XIX wieku, gdy rozwój tańszych metod druku i reprodukcji barwnych ilustracji sprawił, że coraz szersze grono czytelników zyskiwało dostęp do stosunkowo niedrogich czasopism i książek ogrodniczych. Słynne wyprawy botaniczne wyruszały do najodleglejszych zakątków kolonii brytyjskich, aby po wielu miesiącach powrócić do Londynu z nowymi gatunkami roślin, insektów czy zwierząt.

W roku 1804 założono Królewskie Towarzystwo Ogrodnicze, które miało na celu propagowanie ogrodnictwa wśród mieszkańców Wyspy. Doprowadziło to do zorganizowania pierwszych wystaw ogrodniczych – między innymi słynnej dzisiaj Chelsea Flower Show, już w latach 20. XIX wieku! Od tamtego czasu angielscy entuzjaści roślin nieustannie organizują się w drobne towarzystwa ogrodnicze i poświęcają każdą wolną chwilę na dyskusje, wizyty oraz imprezy z tym związane.

Głównym punktem sezonu ogrodniczego są coroczne londyńskie wystawy Królewskiego Towarzystwa Ogrodniczego w Chelsea, Hampton Court oraz Tatton Park w Manchesterze, gdzie lansuje się trendy na nadchodzący rok i prezentuje najnowsze projekty ogrodów. 

Które ogrody i parki w Anglii trzeba obowiązkowo zobaczyć?

W porównaniu z resztą świata Wielka Brytania oraz Irlandia mają największą liczbę historycznych i współczesnych ogrodów udostępnionych do zwiedzania. Wiele z nich jest nadal prywatnych, właściciele jednak chętnie dzielą się swoimi ogrodami z innymi pasjonatami – organizują dni otwarte, herbatki w ogrodzie, a nawet sprzedaż roślin (The National Gardens Scheme, czasami nazywana The Yellow Book). Inne prywatne ogrody są otwierane regularnie jako atrakcja turystyczna i oferują również odwiedzającym herbaciarnie, restauracje, sklepy ogrodnicze oraz szkółki.

Jednym z najciekawszych ogrodów prywatnych jest Coton Manor w hrabstwie Northampton. Jego właściciele, państwo Pasley-Tyler sami w nim pracują, oprowadzają po kolorowych rabatach i opowiadają historię tego czarującego miejsca. Większość dużych założeń parkowo-ogrodowych w Anglii jest w rękach The National Trust, The English Heritage lub Royal Horticultural Society. Organizacje te zostały stworzone wiele lat temu w celu zabezpieczenia dziedzictwa angielskiej architektury oraz ogrodów dla przyszłych pokoleń. Są to organizacje charytatywne, które zatrudniają na terenie swoich placówek głównie wolontariuszy. Sam National Trust otworzył już dla turystów ponad 200 historycznych miejsc, wśród nich najsłynniejsze angielskie ogrody takie jak: The Hidcote Manor, Sissinghurst Castle Gardens czy Sheffield Park Garden. 

Polecałabym odwiedzić też Aglesey Abbey (szczególnie zimą!), Audley End (jeden z najlepiej zachowanych ogrodów za murem czyli The Kitchen Garden), Levens Hall (z kilkusetletnimi topiarami z cisów (drzewa i krzewy przycięte w formy geometryczne), Stourhead (angielski park krajobrazowy przepiękny jesienią) oraz Biddulph Grange. Warte odwiedzin są również współczesne ogrody, np. The Eden Project oraz Pensthorepe Wildlife Reserve, a także takie perełki jak The Lost Gardens of Heligan, The Great Dixter czy Tresco Abbey Gardens. 

Co można jeszcze polecić miłośnikowi angielskich ogrodów? 

Najważniejszym wydarzeniem ogrodniczym w Anglii jest niewątpliwie coroczna wystawa Chelsea Flower Show w Londynie, która odbywa się 22-26 maja na terenie parku w Chelsea Royal Hospital. Organizatorem wystawy już od ponad 140 lat jest Królewskie Towarzystwo Ogrodnicze (RHS). W ciągu pięciu dni Chelsea Flower Show odwiedza około 160 tysięcy miłośników ogrodów oraz roślin ze wszystkich stron świata. Tutaj spotykają się najbardziej wpływowi projektanci i szkółkarze, aby lansować trendy ogrodnicze na nadchodzący rok.

Wystawę uświetnia swoją obecnością rodzina królewska oraz znane osobistości świata polityki i kultury. Warte odwiedzin są również wystawy The Edible Garden Show (marzec), Malvern Flower Show (początek maja oraz jesień), BBC Gardeners’ World Live (czerwiec) oraz Hampton Court Flower Show (początek lipca). Zawsze należy wcześniej zakupić bilety przez internet, szczególnie w przypadku Chelsea biletów brakuje już na kilka miesięcy przed wystawą!

Katarzyna Bellingham jest ogrodniczką z pasji i wykształcenia. Wiele lat projektowała i pielęgnowała ogrody w Anglii i Irlandii. Niedawno wróciła z rodziną do Polski i teraz tworzy swój własny ogród na 7 ha ziemi, która jest częścią Kaszubskiego Parku Krajobrazowego. Prowadzi również portal ogrodniczy www.naogrodowej.pl

Wybierając się do ogrodów zawsze najpierw warto sprawdzić godziny otwarcia, ponieważ często dostępne bywają tylko kilka dni w tygodniu w godzinach popołudniowych. The National Trust otwiera ogrody zazwyczaj od godziny 11.00, a prywatni właściciele zrzeszeni w The National Gardens Scheme tylko w wybrane dni roku o ściśle określonych godzinach. Sprawdzić to można na stronie www.gardenvisit.com.